Celem tej serii artykułów jest wskazanie, jak wykorzystanie myślenia krytycznego wpływa bezpośrednio na rozwój wszystkich kompetencji kluczowych.

Tezą, którą stawiam jest następująca:

“STOSUJĄC MYŚLENIE KRYTYCZNE BĘDZIESZ AUTOMATYCZNIE ROZWIJAĆ KOMPETENCJE KLUCZOWE SWOICH UCZNIÓW”.

W kolejnych artykułach z tego tematu będę opisywał kolejną kompetencję kluczową, którą można rozwijać dzięki stosowaniu myślenia krytycznego.

Innym, równie ważnym celem tych artykułów, jest wskazanie konkretnych rozwiązań i metod pozwalających nauczycielowi stosować myślenie krytyczne w klasie, co będzie miało wpływ na rozwój kompetencji kluczowych uczniów.

Jest wiele definicji myślenia krytycznego. Dla potrzeb tego opracowania posłużę się bardzo szczegółową definicją Stelli Cottrell:
Krytyczne myślenie jest złożonym procesem rozważania pewnego problemu, w który zaangażowany jest szeroki wachlarz umiejętności i postaw:

• rozpoznawanie stanowisk, argumentów i wniosków prezentowanych przez innych ludzi,
• ewaluacja dowodów na rzecz alternatywnych punktów widzenia,
• uczciwa ocena przeciwstawnych argumentów i dowodów,
• umiejętność czytania pomiędzy wierszami i identyfikacji fałszywych lub krzywdzących założeń,
• rozpoznawanie technik mających sprawić, że dane stanowisko będzie w odbiorze bardziej przekonujące niż inne (np. pewnych narzędzi perswazji),
• rozważanie spraw w ustrukturyzowany sposób, wnikliwie i z wykorzystaniem logiki,
• wyciąganie wniosków na temat stopnia uzasadnienia argumentu na podstawie silnych dowodów i sensownych założeń,
• prezentacja własnego punktu widzenia w sposób ustrukturyzowany, jasny, przemyślany
• taki, który łatwiej przekona innych.

Jak Myślenie krytyczne wspiera kompetencje posługiwania się językiem ojczystym?

Jeśli spojrzymy na podaną definicję myślenia krytycznego, to stosując w klasie jego zasady mamy pełną gwarancję rozwoju tej kompetencji kluczowej wśród uczniów.

Jak stosować?

• pytaj jak najczęściej, co jest faktem, a co opinią. Proś o uzasadnienie odpowiedzi ucznia: o wskazanie odpowiednich słów lub fragmentów w tekście źródłowym wskazujących czy jest to fakt, czy opinia.
• ćwicz z uczniami jak najwięcej przetwarzanie informacji – można to robić na wiele sposobów. Zawsze podawaj, w ilu słowach uczeń ma coś napisać, często proś uczniów, aby swoimi słowami opowiedzieli inaczej niż jest to w tekście – co przeczytali i zrozumieli;
• pytaj często o uczucia bohaterów czytanych tekstów, pytaj również o emocje uczniów, które by odczuwali, gdyby byli w podobnej sytuacji. W ten sposób uczymy dzieci rozpoznawania emocji – swoich i bohaterów. Kształtujemy język inteligencji emocjonalnej, rozwijamy zrozumienie i empatię
• pytaj często o związki przyczynowo-skutkowe, zarówno te logiczne, jak i wydarzenia czasowe, występujące w tekście. Najlepszym sposobem jest prezentowanie treści poprzez zbudowanie związków p-s z wątków historii.
• pytaj jak najczęściej „dlaczego?” po usłyszeniu opinii czy oceny ze strony ucznia. Zmuś go do głębszego myślenia, do szukania i prezentowania logicznych argumentów, do obrony swojego zdania. Wytłumacz rolę „adwokata diabła” i bądź nim jak najczęściej;
• pytaj o potrzeby bohaterów tekstu oraz o potrzeby uczniów. Naucz ich świadomości swoich potrzeb, wyrażania ich, a także szanowania potrzeb innych ludzi i rozmawiania o nich. Niech tekst literacki będzie pretekstem do dyskusji o potrzebach samych uczniów.

Nauczyciel powinien włączać te pytania, proponowane aktywności i własne zadania podczas każdej lekcji. Wymaga to planowania, determinacji i konsekwencji w modelowaniu PRACY UMYSŁOWEJ ucznia.