Dlaczego dopełnienie i okolicznik prowadzą rodzinną firmę detektywistyczną?

Dlaczego dopełnienie i okolicznik prowadzą rodzinną firmę detektywistyczną?

Bo są dociekliwi i mają wspólne zainteresowania. Między innymi tak, na skojarzeniach i budowaniu historyjek, pracuję z uczniami nad zagadnieniami ze składni. Na wcześniejszych lekcjach zajmowaliśmy się podmiotem, orzeczeniem i przydawką. Nadszedł czas na bliźniaki :D. Stwierdziliśmy z szóstoklasistami, że podmiot i orzeczenie to tacy rodzice, głowy rodziny, przydawka to córka i lubi być blisko z mamą/podmiotem, a bracia grają w piłkę z tatą/ orzeczeniem. Dbamy, aby zaangażować obie półkule do pracy 😊.

 

Postawy

  • Potrafię przetwarzać informacje.
  • Tworzę logiczne powiązania.
  • Potrafię analizować, tworzyć hipotezy, oceniać.

 

Rutyny

  • 5 x dlaczego
  • Teza, argument, pytanie
  • Most
  • Początek, środek, koniec
  • Wniosek – reguła
  • Kolor, symbol, obraz

 

Kolejne spotkanie ze składnią zaczęłam od pytania, czy uczniowie wiedzą coś o okoliczniku, czy pamiętają o moich dygresjach, które pojawiały się przy poprzednich tematach. Wspominałam im o trzech częściach zdania, poza związkiem głównym. Uczniowie widzieli dodatkowe wyrazy w zdaniu, które określały podmiot i orzeczenie oraz nie były poznawaną przydawką. Mogli swoje przemyślenia zapisać w formie zdań lub poprzez rutynę MOST.

Wspólnie zebraliśmy sporo informacji:

  • 3słowa – wyrazy, zdania, orzeczenie

2 pytania- Co to jest?, Kiedy powstało?

​okolicznik jest jak bohater zdania

  • ​oko-licznik oko z licznikiem
  • Mnie się wydaje, że okolicznik to coś związanego z licznikiem. Czy okolicznik ma dzieci?
  • Okolicznik kojarzy mi się z kojarzeniem ważnych rzeczy.
  • Trzy słowa do okolicznika – koło, oko, liczenie

Skąd wzięła się nazwa okolicznik?

Dlaczego okolicznik jest w języku polskim?

Okolicznik jest jak oko, które liczy.

  • Trzy słowa – określa, okoliczności, czas

Z kim się trzyma? Na jakie pytania odpowiada?

  • Dlaczego okolicznik ma akurat taką nazwę? Skojarzenie-słowo okolicznik kojarzy mi się z słowem okoliczności
  • Kojarzy mi się z około albo okolicą.
  • Okolicznik : coś określa, jest w zdaniu, określa daną część mowy w zdaniu.
  • ​Co to okolicznik? Czym się zajmuje okolicznik?

Okolicznik jest jak coś, co określa, czym jest dana rzecz w zdaniu.

  • Okoliczność, oko, około

Co nazywa okolicznik?

  • Okolicznik kojarzy mi się z okolicą, czyli z miejscem.

Który wyraz w zdaniu określa okolicznik? Co on nazywa? Okolicznik jest jak opis miejsca, czasu, sposobu.

Przeszliśmy do definicji i bazy rysunkowych skojarzeń. Narysowałam na tablicy balon z ludkiem (lekcja zdalna). Nasz bohater spogląda na OKOlicę i obserwuje czynności innych. Zastanowiliśmy się, jakie pytania mogą mu krążyć po głowie. Tak powstała notatka do detektywa okolicznika 😊. Na graficzny symbol tej części mowy wybraliśmy oko.

Następnie wspólnie odszukaliśmy w zdaniu okolicznik, przy okazji wskazując związek główny i znaną już przydawkę.

Następnie poprosiłam uczniów o zapisanie swoich propozycji okoliczników i przeczytanie ich lub napisanie na kanale lekcyjnym (np. jak? brzydko, ​gdzie? w Bułgarii, ​kiedy? zaraz, ​po co? żeby coś osiągnąć , ​z jakiego powodu? porodu).

 

Przeszliśmy do uzupełnienia tabeli. Podałam w jednej kolumnie przykładowy podmiot, w drugiej orzeczenie, a w trzecie okolicznik. Wspólnie, według klucza początek-środek-koniec, uzupełniliśmy ją brakującymi częściami zdania. Jak to uczniowie powiedzieli, byliśmy z detektywem okolicznikiem na akcji lub z nauczycielem do zadań specjalnych 😊:

podmiot orzeczenie okolicznik
Aga chodzi

uczy

szybko.

w klasie.

Dzieci czytają dobrze.

teraz.

dla efektów.

Ptaki

Dzieci

śpiewają

wstają

rano.

w lesie.

 

Przyszedł czas na wykonanie kilku ćwiczeń z zeszytu ćwiczeń. Przy okazji udało nam się porozmawiać o wartości okoliczników w przepisach kulinarnych.

W ramach podsumowania poprosiłam uczniów o argumentację do tezy:

Okolicznik ożywia zdanie.

Skorzystaliśmy z rutyny TEZA-ARGUMENT-PYTANIE. Oto niektóre przykłady:

  • Zgadzam się, ponieważ gdyby nie okolicznik, to zdanie nie byłoby kolorowe i trudno byłoby sobie wyobrazić okoliczności zdania. Dlaczego ma tak dużą rodzinę 😊?
  • Uważam, że okolicznik ożywia zdanie, ponieważ daje taki cukier puder urozmaicenie, np. Ludzie bardzo lubią panią Agnieszką brzmi lepiej niż Ludzie lubią panią Agnieszkę.
  • Okolicznik ożywia zdania, zgadzam się z tym, bo to prawda. Okolicznik jest jak oko, bo widzi i robi ciekawsze zdania, daje nam to, iż określa dane czynności.
  • Bez okolicznika zdanie nie jest barwne, nic nie określa.
  • OKOŁO godziny jedenastej pani Agnisia nakarmiła kota

​Około odpowiada na pytanie “kiedy?”, więc okolicznik podaje nam ważną informację. Czy okolicznik ma jakąś swoją ulubioną siostrę lub brata?

 

Kiedy po kilku dniach doszło do bliższego spotkania uczniów z dopełnieniem, było już wiadomo, że to długo oczekiwany brat okolicznika. Na początku wspólnie zrobiliśmy notatkę do tej części zdania. Nie korzystamy z „gotowców”, sami piszemy i rysujemy 😊.

Na podstawie grafiki uczniowie wspólnie tworzyli definicję.

Następnie szóstoklasiści dodali własne przykłady dopełnień:

Zakładam – co – (groźną-tak wiem, że to przydawka :D)  mafię , mam – co – żabę (na profilowym na teams ) 

Myślę – o czym – o lekcji

Piszę co? listy

​Widzę co? pizzę                   

Wlewam co? mleko

Widzisz [ kogo] jego 

Idę [z czym] z bukietem

Robię prezentację [o kim, czym] o psach.

Nie widzę [kogo] kolegi​.

Rozmyślam [o czym] o lodach waniliowych.

Wynajmuję [ co ] militarne wojsko amerykańskie.

Jem [co?] owoce , poszłam [z kim?] z kolegą , marzę [o kim, czym?] o podróży, pożyczyłam [komu?] mamie, leżę [z kim?] z psem

 

piszę wypracowanie

widzę konia

nie ma misia

zabrakło lodów

przytulam się do misia

przyjaźnię się z Wiktorią

myślę o kwiatach

śnił o przygodach

 

jestem z kim? z przyjaciółką

myślę o kim? o pani Agniesi

widzę co? kapcie xD

 

piszę wypracowanie

widzę  słońce

nie ma ładnej pogody

zabrakło chleba

przytulam się z przyjaciółką

 

Zapytałam uczniów z jakim symbolem moglibyśmy skojarzyć dopełnienie. Skorzystaliśmy z rutyny KOLOR-SYMBOL-OBRAZ.

Dlaczego jest taki ciekawy ma tyle pytań? Może ze znakiem zapytania? Biały, dzbanek z wodą. ​Biały ponieważ biały dzbanek z wodą. Dopełnienie jak dopełniać, dolewać.

Ostatecznie wyszedł nam dzbanek 😊. Kolor biały/niebieski jak woda/mleko, czyli płyn, którym dopełniamy filiżankę. A ciekawy obraz znalazła jedna z uczennic i zdecydowaliśmy się na to skojarzenie – salon wypełniony (dopełniony) ludźmi. Nieźle im te trybiki myślicielskie pracują, prawda 😊?

 

Ponownie skorzystaliśmy z tabeli (początek-podmiot, środek-orzeczenie, koniec-dopełnienie), aby poćwiczyć proste zdania z dopełnieniem.

 

PODMIOT ORZECZENIE DOPEŁNIENIE
WAKACJE skaczą ze szkołą.
Dziecko WYSKOCZYŁO siostrze.
Wilk uciekł Z KSIĄŻKI.

 

Przeszliśmy do ćwiczeń w zeszycie ćwiczeń i wykonaliśmy dwa zadania sprawdzające poznane informacje w praktyce.

Przy okazji zatrzymaliśmy się na bezokoliczniku, który w zdaniu może pełnić rolę dopełnienia.

Lubię grać w gry planszowe.

Ja-podmiot domyślny

Lubię-orzeczenie czasownikowe

W gry- dopełnienie

Planszowe- przydawka

Lubię-co?-grać- dopełnienie

 

Następnie przypomnieliśmy sobie wspólnie informacje na temat czasowników, które mogą występować w stronie czynnej lub biernej oraz kiedy są przechodnie lub nie mają takiej funkcji (łazikowania, spacerowania 😊).

 

Tata                   pomalował                                          (co?)     pokój.

PODMIOT       ORZECZENIE                                DOPEŁNIENIE (B.)

ale

Pokój                 został pomalowany                      przez (kogo, co?)tatę.

PODMIOT         ORZECZENIE                           DOPEŁNIENIE (B.)

Dopełnienie bliższe

 

Powstała nam notatka do dopełnienia bliższego – spacerowania i zmieniania miejsc wyrazów w zdaniu.

Pojadę rowerem (Ja-podmiot domyślny, pojadę – orzeczenie czasownikowe, rowerem – dopełnienie). – Przykład zdania, które nie tworzy strony biernej, podmiot i dopełnienie nie zamieniają się miejscami, „siedzą -na krześle- w tym samym miejscu”.

strona,  dopełnienie

 

Na zakończenie lekcji zapytałam uczniów, dlaczego potrzebujemy w zdaniach dopełnienia?

 

By urozmaicić treść.

By lepiej wyobrazić informację.

By wiedzieć, o co chodzi rozmówcy lub autorowi tekstu.

By poznać książkę, by się lepiej dogadać z kimś.

By wiedzieć, co druga osoba chce dokładnie zrobić i poszerzyć słownictwo.

 

Na kolejnych lekcjach analizowaliśmy zdania pojedyncze, nazywając kolejne, poznane części zdania, jak w przykładzie:

Myślenie krytyczne pozwoliło mi inaczej spojrzeć na tematy gramatyczne i ich realizację z uczniami. Teraz dużo więcej myślimy o myśleniu, rysujemy, analizujemy, bawimy się gramatyką. Przystanek gramatyka już nie jest taki straszny, jakiś taki bardziej oswojony. Wsiadacie z nami?