Za ojca myślenia krytycznego uznaje się Sokratesa, który 2500 lat temu rozpoczął proces szczególnego zadawania pytań. Wielki grecki filozof, stosował te pytania do swoich studentów, aby zachęcić ich do głębszej refleksji – „czy rzeczywiście wiesz, o czym mówisz?”

Od jego dociekań, sposobu zadawania pytań powstał termin „pytania Sokratyczne”, którą są najprostszym sposobem na stosowanie i rozwijanie w sobie postawy „myśliciela krytycznego”.

Dlaczego? Po co?

Celem pytań Sokratycznych jest zakwestionowanie dokładności i kompletności myślenia drugiego człowieka (ucznia), w taki sposób, aby zachęcić ludzi do głębszej refleksji, która zbliży ich do osiągnięcia wyznaczonego celu. Celem pytań jest wstrzymaniu automatyzmu, w którym funkcjonujemy każdego dnia: oceniania, błędnego wnioskowania, atakowania. A wszystko to na bazie uprzedzeń, swoich niesprawdzonych przekonań, założeń, itp. Gdy pozwolimy sobie na zatrzymanie się i pomyślenie, to okazuje się, że w bardzo wielu sprawach myliliśmy się – to niestety przynosi negatywne konsekwencje dla nas, naszych bliskich i otoczenia. Zanim więc cokolwiek zrobisz, podejmiesz decyzje, to zatrzymaj się i pomyśl dobrze (zadaj sobie mnóstwo pytań).

Kolejni wielcy myśliciele

Długo trzeba było czekać na kolejnych myślicieli, którzy będą rozwijać myślenie krytyczne – to ze względu na siłę i pozycję kościoła w średniowieczu.

Dopiero renesans otworzył drzwi na inne perspektywy myślenia.Francis Baconz Anglii na przełomie XVI i XVII w był pierwszym, który poruszył temat budowania wiedzy na podstawie empirycznych dowodów, szczegółowej analizy i indukcji (od szczegółu do ogółu)

50 lat później francuski filozofRené Descartes(forma spolszczona Kartezjusz) w swoich pracach, pismach kładł nacisk na konieczność precyzyjności i przejrzystość wypowiedzi. Był prawdopodobnie pierwszą osobą, która wprowadziła temat kwestionowania naszych przekonań, założeń: argumentował, że każda część myślenia powinna być kwestionowana, poddana w wątpliwość i testowana.

W renesansie ważną osobą, która wniosła dużo myślenia krytycznego był oczywiścieMachiavelli

XVIII w to grupa filozofów oświecenia z Francji:Bayle, Monteskiusz, Wolter, i Diderot– Uważali, że ludzki umysł, gdy jest zdyscyplinowany rozsądkiem, jest w stanie lepiej zrozumieć naturę świata społecznego i politycznego. Co więcej, dla tych myślicieli rozum musi zwrócić się ku sobie, aby określić słabości i mocne strony myśli.

W XIX wieku Comte i Spencerrozwinęli myślenie krytyczne w obszarze ludzkiego życia społecznego. Zastosowany do problemów panującego kapitalizmu, doprowadził do krytycznej krytyki społecznej i ekonomicznejKarola Marksa Z kolei zastosowanie myślenia krytycznego do historii ludzkiej kultury i podstaw życia biologicznego, doprowadziłaKarola Darwinado teorii ewolucji. Zastosowane myślenia krytycznego w obszarze nieświadomego umysłu znajduje odzwierciedlenie w pracachZygmunta Freuda.

W XX wieku nasze rozumienie mocy i natury krytycznego myślenia pojawiło się w coraz wyraźniejszych sformułowaniach. Osoby które wpłynęły znacząco na rozwój myślenia krytycznego to:William Graham Sumner, John Dewey, Ludwig Wittgenstein, Jean Piaget, Lew Wygotsky.

Podsumowując, narzędzia i zasoby krytycznego myśliciela znacznie wzrosły dzięki historii myśli krytycznej. Setki myślicieli przyczyniły się do jego rozwoju. Każda z głównych dyscyplin wniosła pewien wkład w myśl krytyczną.

Efektem zbiorowego wkładu historii myśli krytycznej jest to, że podstawowe pytania Sokratesa mogą być teraz o wiele mocniejsze i odpowiednio użyte. W każdej dziedzinie ludzkiej myśli i przy każdym użyciu rozumowania w dowolnej domenie można teraz kwestionować:

• cele końcowe i cele pośrednie,
• status i treść pytań,
• źródła informacji i faktów,
• metoda i jakość zbierania informacji,
• tryb osądu i rozumowania,
• koncepcje, które umożliwiają takie rozumowanie,
• założenia leżące u podstaw stosowanych koncepcji,
• implikacje wynikające z ich użycia oraz
• punkt widzenia lub układ odniesienia, w którym odbywa się rozumowanie.

Innymi słowy, pytania, które skupiają się na tych podstawach myślenia i rozumowania, są teraz podstawą krytycznego myślenia.