Jak często zdarza się wpadać w wir napędzany słowami szybciej, więcej, dodatkowo?  Wprawdzie wiemy, że mniej może znaczyć lepiej i więcej, jednak gdy mamy do zrealizowania kolejne zagadnienie, omówienie kolejnej metody, przeanalizowanie z uczniami różnych typów zadań egzaminacyjnych może powstać wir, z którego trudno wypłynąć. Gdy zaczyna kręcić się bardzo szybko, nie pozostawia uczniom czasu na myślenie. Wśród czytających te słowa są zapewne osoby, których ten problem nie dotyczy lub mają swoje sprawdzone metody. Znajdzie się też grono, które ma świadomość problemu i szuka rozwiązań.

Należę do tej ostatniej. Gdy na lekcjach nie ma presji czasu, wszystko płynie spokojnym nurtem. Jest czas na powtórki, naukę opartą na wnioskach z popełnianych błędów, szukanie różnych sposobów rozwiązań, realizację zagadnień wychodzących poza obowiązującą podstawę programową. Sytuacja zmienia się, gdy z różnych powodów, czas zaczyna się kurczyć lub zrozumienie realizowanych treści przychodzi z trudnością.

„Zatrzymaj się i pomyśl” to hasło często pojawia się w materiałach TOC. Bazując na nim można zauważyć, że czas na zastanowienie się jest bardzo ważny. Przepisanie w pośpiechu  rozwiązań wielu zadań pojawiających się na tablicy nie będzie miało dla ucznia takiego znaczenia, jak rozwiązanie kilku do których zdążył zaangażować własne myślenie.
Są uczniowie, którzy po przeczytaniu zadania w sposób naturalny interpretują treść, są też uczniowie, którzy oczekują wskazówek, wsparcia, podania pomysłu.  Jednym z typów zadań sprawiających  problemy są te, w których występują zależności wynikające z porównywania różnicowego  lub ilorazowego. Niektórym uczniom, trudno zrozumieć, że pomimo słowa „więcej”  nie zawsze należy dodawać lub mnożyć, a skoro tak, to wymagane jest kształtowanie postawy myślenia krytycznego  „Umiesz tworzyć logiczne powiązania”.  Może tu przyjść z pomocą rutyna  „Różne punkty widzenia”.

Byłam przekonana, że ta rutyna jest świetna dla przedmiotów humanistycznych oraz na zajęcia w ramach godzin z wychowawcą. A czy na matematyce jest przydatna? W pewnym sensie również, ale tak naprawdę będzie tu chodzić o kwintesencję myślenia krytycznego czyli „Zatrzymaj się i pomyśl”.

Przykładowo, w klasie IV trudność uczniom sprawia zadanie typu:

Małgosia ma o 38zł więcej pieniędzy niż Jaś.  Ile pieniędzy ma Jaś, jeśli Małgosia ma 52zł?

Skoro jest napisane  „więcej”,  to  zaczynają  pojawiać się  zapisy  52zł + 38zł=

Zaproponowałam, aby uczniowie podobne treści  interpretowali z dwóch punktów widzenia, w tym przypadku, z punktu widzenia Małgosi i punktu widzenia Jasia.

Zatrzymaj się i pomyśl – jak treść zadania wygląda z punktu widzenia Jasia, a jak z punktu widzenia Małgosi?

Pytania pomocnicze typu:

Co może powiedzieć Małgosia o tym ile ma  pieniędzy?

Co może powiedzieć Jaś?

Dodatkowo  można zastosować rutynę  „Pomyśl – znajdź parę – podziel się”

Krótka wymiana w parach, a następnie chętne pary wypowiadają swoje zdania z podziałem na role Małgosia ….

Jaś……….

Całość nie zajmie dużo czasu, a zaangażowanie pozostawi trwalszy efekt, niż przepisanie w pośpiechu gotowego rozwiązania.

Ten sposób sprawdza się również podczas zapisywania wyrażeń algebraicznych i równań, gdzie od oznaczenia zmiennej lub niewiadomej  zależy  interpretacja  zależności.

Podsumowując – gdy z powodu presji czasu, nadmiaru treści itd.  powstaje wir, w którym uczniom nie pozostaje czasu na myślenie „Zatrzymaj się i pomyśl” da im szansę na to, aby utrzymać się na powierzchni i wypłynąć na spokojny nurt.

W nauce zdalnej, pomocnym narzędziem jest https://whiteboard.fi

Pozwala na obserwowanie efektów pracy uczniów w czasie rzeczywistym oraz indywidualizację.  Jest czas na pytania, weryfikację myślenia czyli na to, aby  „Zatrzymać się i pomyśleć”.