Od trzech lat staram się rozwijać Myślenie Krytyczne u moich uczniów, wykorzystując narzędzia MK^[1]. Teraz postanowiłam zastosować nowe narzędzie, którymi są rutyny Myślenia Krytycznego. Moje post będą właśnie na temat praktycznego zastosowaniu wspomnianych narzędzi na lekcjach j. angielskiego.

Zacznijmy od wyjaśnienie tego, co to są wspomniane rutyny MK i skąd się wzięły. Otóż do Polski sprowadził je Maciej Winiarek, a stworzone zostały przez Project Zero na Harvard University.

Rutyny myślenia krytycznego to^[2]:

• Bardzo proste narzędzia, używane wielokrotnie w klasie, aby wspierać określone akcje myślenia.
• Struktury, poprzez które uczniowie wspólnie, a także indywidualnie inicjują, badają, dyskutują, dokumentują i zarządzają swoim myśleniem.
• Wzory zachowania przyjęte w celu pomocy umysłowi w kształtowaniu myśli, rozumu lub refleksji.

Jedną z kluczowych kompetencji rozwijanych w szkole jest właśnie myślenie krytyczne. Osobiście uważam, że warto poświęcić czas na lekcjach i rozwijać myślenie krytyczne u naszych uczniów.

Ale jak to zrobić za pomocą rutyn? Długo zastanawiałam się od czego zacząć. Na początek wybrałam rutynę Myślę- Widzę- Zastanawiam się, za pomocą której uczniowie ćwiczyli nie tylko opis ilustracji, ale właśnie rozwijali myślenie krytyczne.

Nie ukrywam, że do tego ćwiczenia zainspirowała mnie jedna z koleżanek trenerek.

W moich postach będę starała się opisywać jak praktycznie stosować poszczególne rutyny, które jednocześnie usprawnią proces uczenia się uczniów i bardziej angażują ich w to, co dzieje się na lekcji.

Pierwsze kroki

Nie jest odkryciem fakt, że uczniowie bardzo szybko zapominają słówek, których się nauczyli czy umykają im poznane struktury gramatyczne. Przed nami ostatnia prosta do egzaminu ósmoklasisty. Ostatni dzwonek na powtórki. Kształcenie na odległość sprawiło, że spotykam się z uczniami tylko online. Często mam wrażenie, że część z nich jest nieobecna mimo, że po prawej stronie ekranu widzę ich awatary. Staram się angażować ich do aktywnej pracy podczas zajęć, ale wychodzi to z różnym skutkiem. Szukałam czegoś, co byłoby dla nich nowe i pobudziło do działania. Stąd też pomysł, aby wdrożyć rutyny na lekcjach. Przy okazji rozwijania  u moich uczniów Myślenia Krytycznego utrwalać będziemy umiejętności językowe. Zaczęłam od speakingu w klasie ósmej z wykorzystaniem rutyny Myślę- Widzę- Zastanawiam się.

Zanim uczniowie zaczęli pracę, wprowadziłam ich krok po kroku do tego, co będą robili, a raczej o czym będą mówili na poszczególnych etapach w/w rutyny.

Tutaj muszę dodać, że w naszej placówce pracujemy na platformie MS Teams. Ogromnym wsparciem są tzw. pokoje, dzięki którym mogę podzielić uczniów według własnego klucza, co pozwala na pracę w parach lub małych 3-4 osobowych grupkach. Ważne jest, że mogę w każdej chwili dołączyć do wybranego pokoju, aby posłuchać i zobaczyć jak pracują. W razie konieczności odpowiednio zareagować/ wesprzeć. Warto zrobić listę uczniów i podzielić ich według np. umiejętności czy np. do osób bardziej zaawansowanych przypisać ucznia o mniejszych umiejętnościach. Zanim otworzę pokoje zawsze ustalam z uczniami czas, który będą mieli na wykonanie ćwiczenia. W razie jakichkolwiek wątpliwości wiedzą, że mogą pisać na czacie lub wrócić do głównej sesji. Taka organizacja pracy daje uczniom poczucie bezpieczeństwa i komfort pracy. Wśród moich uczniów są tacy, którzy czują lęk przed wystąpieniem na forum grupy. Zauważyłam, że pracując w pokoju stają się bardziej otwarci i aktywni.

Poszczególne etapy rutyny Widzę-Myślę-Zastanawiam się

I see, I think, I wonder

Praca uczniów

Cel ćwiczenia (warm-up activity): speaking/ vocabulary review/ tenses/ utrwalenie wybranych struktur gramatycznych.

WIDZĘ (SEE)

Na tym etapie uczeń opisuje to, co faktycznie widzi na zdjęciu. Nie wyraża swoich opinii, nie ocenia i nie wysuwa wniosków. Liczy się tylko to, co widzi na opisywanej fotografii.

Ważne jest tutaj, aby pamiętać, że: ,, …na tym etapie ta rutyna wspiera zdolność dostrzegania szczegółów przed wyciąganiem wniosków. Zwracamy uwagę naszych uczniów, aby najpierw obserwować, sprawdzać dowody, a dopiero potem interpretować^[3]”.

Podczas pracy pomocne były pytania:

• What do you see in the photo?
• Who can you see in the photo?
• What is she/ he doing?

Okazało się, że już na samym początku niektórzy uczniowie zamiast mówić konkretnie o tym, co rzeczywiście jest na zdjęciu, zaczęli dokonywać oceny, mówili o swoich uczuciach, emocjach, o uczuciach osób przedstawionych na fotografii. Próbowali zgadywać gdzie było zrobione zdjęcie. Pomocne okazało się podanie kolejnych przykładów i doprecyzowanie, że mówimy tylko o tym, co jest widoczne gołym okiem.  Jeśli na zdjęciu jest drzewo to mówią: There is a tree, a nie: It might be a very old tree. To jeszcze nie ten moment na budowanie takich zdań.

Co ćwiczymy w tym etapie:

• utrwalamy słownictwo;
• utrwalamy wybrane konstrukcje gramatyczne (there is/ there are przy opisie);
• utrwalamy czasy (tutaj present continuous);
• praca w parach/ małych 3-4 osobowych grupach;
• rozwijamy Myślenie Krytyczne.

MYŚLĘ (THINK)

To drugi etap. Podczas tego etapu uczniowie mają czas na interpretację. Dzielą się swoimi opiniami, ocenami dotyczącymi tego, co widzą na zdjęciu.

Na lekcjach stawiam przede wszystkim na komunikację. Jest to ogromne wyzwanie w oddziałach liczących 23-24 uczniów. Podczas tego ćwiczenia uczniowie przechodzą do wypowiadania swoich opinii czy ocen.

Stawiane pytanie: What do you think about that?

Co ćwiczymy na tym etapie?

• zastosowanie czasowników modalnych;
• zastosowanie probably/definitely;
• wyrażanie opinii;
• rozwijamy Myślenie Krytyczne.

ZASTANAWIAM SIĘ (WONDER)

Jest to ostatni etap polegający na: ,,…zadawaniu głębszych pytań po to, aby wyjść poza interpretacje i bardziej poznać badane zagadnienie”^[4].

Stawiane pytanie: What does it make you wonder?

Ten etap był dla mnie ogromnym wyzwaniem. Moi uczniowie są na bardzo zróżnicowanym poziomie pod względem umiejętności językowych oraz znajomości słownictwa. Jedni bez większych trudności opowiadają w języku angielskim o swoich uczuciach, skojarzeniach związanych z tym, co przedstawia dane zdjęcie. Chętniej rozwijają temat wykorzystując swoją wiedzę i umiejętności. Są jednak też tacy, których koniecznie trzeba wesprzeć. Jak to zrobiłam? Na początek sama ułożyłam im kilka zdań i zaznaczyłam te części zdania, które mogą zastąpić potrzebnymi w danym momencie wyrazami z omawianego działu.

Całe ćwiczenie trwało ok. 15 minut w pokojach. Po tym czasie chętni uczniowie prezentowali przebieg poszczególnych etapów rutyny. Ponadto, etap Zastanawiam się był dla nas punktem wyjście do dalszej pracy na lekcji.

Dla mnie wprowadzanie tej rutyny to bardzo ciekawe doświadczenie. Pokazało jakie trudności mogą napotkać uczniowie na poszczególnych etapach wprowadzania rutyny Myślę- Widzę-Zastanawiam się. Wdrażanie narzędzi Myślenia Krytycznego na języku angielskim w tym konkretnym przypadku to dodatkowy plus w postaci wykorzystania metody peer learning^[5], czyli nauki przez wymianę wiedzy.

Podsumowując, w czasie tego 15-minutowego ćwiczenia uczniowie nie tylko utrwalali struktury gramatyczne i słownictwo, ale również, rozwijali Myślenie Krytyczne. Nasuwa się pytanie: To jak ta rutyna wspiera myślenie? Powtórzę za Maciejem Winiarkiem:

• pomaga odróżniać fakty od opinii;
• pomaga w przetwarzaniu informacji; pomaga w dostrzeganiu złożoności;
• pomaga w nakierowaniu na dalszy proces: zastanawiam się;
• pomaga dostrzec, że są różne punkty widzenia;
• pomaga w analizie i syntezie.

^[1] Skrót od Myślenie Krytyczne

^[2] Winiarek Maciej, https://mysleniekrytyczne.edu.pl/co-to-sa-narzedzia-krytycznego-myslenia/rutyny-myslenia-krytycznego/

^[3] Winiarek Maciej, TOC dla Edukacji

^[4] Winiarek Maciej, TOC dla Edukacji

^[5] Kubala-Kulpińska Aleksandra, ,,Peer learning, nauka przez wymianę wiedzy”, Polonistyka Czasopismo dla nauczycieli, nr 20, 2017.