Jak sprawić, aby edukacja zdalna zachęciła uczniów do nauki opartej na myśleniu, gdy po wpisaniu do wyszukiwarki pojawiają się rozwiązania zadań, gotowe obliczenia?

Lekcje on-line odmieniły nasze szkoły. Tryb zdalny to rzeczywistość, w której szukamy miejsca zapewniającego optymalne warunki do nauki i rozwoju psychofizycznego uczniów.  Z jednej strony zauważalne są bardzo poważne problemy, z którymi przyszło się zmierzyć, z drugiej przyspieszenie rozwoju technologii informatycznych otwierające nowe możliwości dla edukacji. Lekcje z komputerem, smartfonem, platformami edukacyjnymi, komunikatorami stały się codziennością.   Przygotowując zajęcia on-line można dobierać i dostosowywać różnorodne materiały multimedialne lub samodzielnie je tworzyć za pomocą narzędzi TIK. Jednak pojawia się kluczowe pytanie. Jak zachęcić uczniów do realizacji celów lekcji, do myślenia w czasie zajęć lekcyjnych i w czasie pracy własnej, do zdobywania i rozwijania umiejętności, gdy po wpisaniu do wyszukiwarki pojawią się rozwiązania zadań, gotowe obliczenia? Odpowiedź na to pytanie można odszukać w wizji TOC dla Edukacji Polska, która jest dziełem Macieja Winiarka, specjalisty od myślenia krytycznego. Już od wielu lat promuje, w jakim kierunku powinna podążać polska szkoła XXIw, wskazując na model 4xK Myślenie Krytyczne – Komunikację – Kooperację – Kreatywność.

Uczeń myślący krytycznie zadaje pytania na różnych etapach procesu myślenia, poszukuje odpowiedzi, bierze pod uwagę różne możliwości, analizuje, szuka i znajduje logiczne powiązania, kwestionuje uzyskane informacje i wyniki itd. W połączeniu z umiejętnością komunikacji, kooperacji i kreatywności myślenie krytyczne daje uczniowi możliwość rozwoju, poczucia własnej wartości, odnalezienia się w grupie, inicjowania działań, planowania i realizacji projektów.

Wrócę do kwestii braku samodzielnej pracy uczniów podczas nauki w trybie zdalnym. Jeśli dotyczy naszych uczniów, warto się na chwilę zatrzymać. Stworzyć warunki, aby mogli zastanowić się nad przyczynami i konsekwencjami oraz towarzyszyć im w procesie rozwiązywania problemu. Możemy sięgnąć po rutyny myślenia krytycznego, na przykład po „ Różne punkty widzenia” w połączeniu z rutyną „Winda”.  W tym przypadku celem będzie spojrzenie na przyczyny i skutki braku samodzielnego myślenia podczas nauki i ściągania gotowych rozwiązań.

Najpierw zastanowimy się, z jakich punktów widzenia chcielibyśmy, aby uczniowie spojrzeli na sprawę. Następnie dzielimy ich na odpowiednie grupy.
Na przykład:

1. Uczniowie, którzy ściągają gotowe rozwiązania.
2. Rodzice.
3. Nauczyciele.
4. Uczniowie, którzy nie ściągają gotowych rozwiązań.

W poszczególnych grupach uczniowie mają „wejść w buty” tych, których punkt widzenia będą analizować, tak aby zobaczyć omawiany problem dokładnie z tej perspektywy.

I etap 1 – 2 minuty po podziale na grupy, indywidualne przemyślenie z danego punktu widzenia i zapisanie własnych spostrzeżeń.

II etap –łączenie uczniów w grupy i dyskusja (około 5-8 minut), wyklarowanie stanowiska zespołu, wybór reprezentanta, który przedstawi wypracowane stanowisko zespołu.

III etap – zastosowanie rutyny „Winda”. Reprezentanci poszczególnych grup w czasie około 50 sekund referują punkty widzenia zespołów.

Bardzo ważna jest tu rola nauczyciela – moderatora.  Powinien wysłuchać, nie narzucać swojego punktu wiedzenia, nie krytykować wypowiedzi uczniów, a w przypadku ogólników – dopytać, poprosić o doprecyzowanie tak, aby uczniowie wyciągnęli wnioski dla siebie. Ważne, aby po zakończeniu, uczniowie nie mieli poczucia bezsilności, poczucia winy lub przeciwnie usprawiedliwiali się sytuacją, w której się znaleźli. Czasem zamiast z klasą wystarczy przeprowadzić taki proces z grupą uczniów lub pojedynczymi uczniami.

Obecnie platformy nauki zdalnej dysponują możliwością podziału uczniów na zespoły do pracy on-line. A w przypadku, gdy nie ma takiej możliwości wygodnym sposobem może być praca na dokumencie np. na Dysku Google, udostępnionym grupom do wspólnej edycji

Jak sprawić, aby edukacja zdalna zachęciła uczniów do nauki opartej na myśleniu, gdy po wpisaniu do wyszukiwarki pojawią się rozwiązania zadań, gotowe obliczenia? Wskazanie uczniom, że warto zastanowić się nad przyczynami i skutkami będzie na początku przydatnym krokiem, zwłaszcza, że może się okazać, iż zabraknie argumentów grupie uczniów „wchodzących w buty” tych, którzy nie ściągają gotowych rozwiązań.

Autor: Alicja Nimirska