Po nauce zdalnej i hybrydowej przychodzi czas na naukę stacjonarną.  Pierwsze pytania i rozważania o emocjach, oczekiwaniach i planach już się pojawiły podczas nauki hybrydowej. Jako wychowawcy i nauczyciele szukamy ciekawych pomysłów, jesteśmy otwarci na propozycje uczniów. Po pierwszych zajęciach  daje zauważać się potrzeba powrotu do nauki opartej na wzajemnym zrozumieniu. Moją uwagę zwrócił wpis matki pod jednym z licznych artykułów. Napisała, że bierze się pod uwagę tych uczniów, którzy mają zaległości, braki w zeszytach itp. (czasem z własnej winy, a czasem z przyczyn od uczniów niezależnych).  A co z uczniami, którzy uczyli się systematycznie, aktywnie uczestniczyli w zajęciach, samodzielnie wykonywali zadania?  Czy oni mają tremę przed spotkaniem z rówieśnikami?  To ważne pytanie niestety ginie pomiędzy wieloma innymi. Myślę, że dużo zależy od atmosfery w klasie, od tego, jak uczniowie wzajemnie się postrzegają oraz od taktu i wyczucia nauczycieli.

W niektórych klasach po krótkiej rozmowie, od razu można przejść w naturalny sposób do lekcji. W innych należy więcej czasu poświęcić na zatrzymanie się. Czasem spontanicznie uczniowie zaproponują zabawę np. w mafię, sąsiada, powtarzanie sekwencji układów dodawanych przez poszczególne osoby itp. Czasem nauczyciel może wyjść z taką propozycją. Istotne jest, aby było to naturalne i wynikało z potrzeby uczniów.  Jednak po kilku grach i zabawach integracyjnych, spacerach, ćwiczeniach opartych na rozpoznawaniu emocji i potrzeb przychodzi czas na naukę. Dobrze byłoby zorientować się z czym uczniowie przychodzą. Ważne, aby to uczniowie sami dla siebie potrafili wyciągnąć wnioski, które staną się wskazówkami  do planowania własnej pracy. Pomogą w tym odpowiednio dobrane rutyny myślenia krytycznego. Warto sięgnąć po te, które stawiają na współpracę w parach i grupach. Dzięki nim będzie możliwe przełamanie ewentualnych barier pomiędzy uczniami.  Dla przykładu wybrałam trzy rutyny.

Pomyśl-znajdź parę – podziel się

Na pierwszych lekcjach sprawdzi się rutyna pomyśl-znajdź parę-podziel się. Zastosować ją można do podzielenia się tym co kojarzy się podanym hasłem (np. procenty, prostokąty, do krótkich powtórek np. własności liczb i figur ale również do ogólnych rozważań dotyczących tego co uczniowie umieją ).  W tym ostatnim przypadku ważne, aby uczniowie skupili się na pozytywach, aby nie mówili czego się nie nauczyli,  ale to czego się nauczyli – jeśli uczeń zauważy, że coś umie będzie to dla niego wartościowe doświadczenie. Warto tę rutynę powtórzyć w kilku nowych parach – uczniowie nabiorą większej pewności siebie. Jeśli w klasie byłyby problemy polegające na wykluczaniu niektórych uczniów można zastosować losowanie par, jednak nie należy informować klasy, że losowanie ma na celu unikanie izolowania niektórych osób, gdyż mogłoby to przynieść przeciwny skutek. Rutyna wspomaga między innymi indywidualne myślenie, formułowanie swoich myśli oraz aktywne słuchanie innej osoby. Będzie skuteczna również w celu podzielenia się oczekiwaniami i obawami uczniów związanymi z powrotem do nauki stacjonarnej.

Chalk talk – mówi długopis

Świetnie sprawdzi się  rutyna „chalk talk – mówi długopis”. Tym razem w grupach uczniowie, na dużym arkuszu papieru prowadzą dyskusję tylko pisząc (np. podsumowanie wiadomości, wnioski, pytania i odpowiedzi,  spostrzeżenia, rysunki, schematy,  uczniowie mogą posługiwać się sketchnotingiem itp. ale robią to w ciszy) Rutynę można zastosować na podsumowanie lub przypomnienie wiadomości i umiejętności z konkretnego działu, tematu, zagadnienia (np. graniastosłupy, wielokąty, procenty)  a także do przedyskutowania problemu (np. W szkole – nadzieje,  obawy, plany i emocje).  Rutyna  pomaga uczniom wymienić się swoimi wiadomościami, wątpliwościami pytaniami i odpowiedziami. Dzięki takiej „rozmowie”, uczniowie mogą dostrzec co już wiedzą. Rutyna rozwija integrację,  uważność, pozwala na wypowiedź niewerbalną, rozwija analizę i syntezę, czytanie ze zrozumieniem.  Ważne jest, aby wszyscy uczniowie dokonali wpisów. Gdy uczniowie zakończą wpisy, najpierw wspólnie analizują efekt, zaznaczają najważniejsze elementy, zawieszają arkusz we wskazanym miejscu. Drugim etapem jest spacer poszczególnych grup i zapoznawanie się z rezultatami pracy pozostałych zespołów. Na tym etapie jest możliwość dokonywania dopisków, pytań do autorów, zaznaczania elementów wartych uwagi, jednak nadal w ciszy.  Potem następuje powrót i każda z grup odszukuje na własnym arkuszu to, co dopisali inni i stara się do tego odnieść (uczniowie już mogą rozmawiać). Następnie grupy autorskie wybierają i zaznaczają najważniejsze elementy w ich pracy i prezentują krótko wnioski na forum. Rutynę można zastosować w sali lekcyjnej lub na zewnątrz budynku, co sprzyja aklimatyzacji uczniów w szkole.

Kreatywne pytania

Trzecią rutyną, którą warto zastosować są „Kreatywne pytania”.  Świetnie sprawdza się, jako wprowadzenie do tematu czy zagadnienia i na podsumowanie.  Uczniowie tworzą kreatywne pytania (czyli takie, na które odpowiedź nie będzie jedynie „tak” lub „nie”)  – mogą to robić indywidualnie, w parach, w grupie lub wspólnie, jako klasa.  Ułatwieniem są karteczki samoprzylepne, dobrze sprawdzają się nieco większe. Dobrze byłoby, aby każdy uczeń odczytał swoje pytania i przykleił, to wpływa mobilizująco i doceniająco. Pytania można układać według kategorii lub grupować podobne. Uczniowie tworząc pytania zagłębiają się w temacie, uaktywniają swoje myślenie. W trakcie lekcji warto zwracać uwagę na które pytania udało się znaleźć odpowiedź – można wówczas takie pytania przenieść np. do specjalnej rubryki. Nie na wszystkie pytania musi znaleźć się odpowiedź w czasie lekcji. Jednak każde postawione pytanie to wkład ucznia. Pytania kreatywne uczniowie mogą tworzyć m.in. do danego tematu, zagadnienia, zastosowania wiedzy w praktyce np. okrąg i koło, procenty, bryły obrotowe (albo oddzielnie walec, stożek, kula).  Po czasie nauki zdalnej, kreatywne pytania mogą odnosić się do zrealizowanych treści, to pozwoli uczniom z jednej strony zauważyć czego chcieliby się dowiedzieć, a z drugiej zorientować się co już wiedzą.  Mogą również tworzyć pytania dotyczące zasad powrotu, obaw, oczekiwań i planów (a może i nauczyciel w taktowny sposób dołączy ze swoimi pytaniami).

Wbrew krążącym w mediach nagłówkom, powrót do szkoły najczęściej odbędzie się w dobrej atmosferze, opartej na empatii i zrozumieniu. Ważne jest, aby nie robić nic na siłę, gdyż uczniowie oczekują normalnego powrotu do szkół, a nie sztucznie podejmowanych działań. Myślenie krytyczne pozwala każdemu uczniowi zrobić pierwsze, odważne kroki w nauce stacjonarnej bez chowania się za plecami innych, gdyż MK ukierunkowane jest na rozwój kompetencji, a nie tylko na poprawne odpowiedzi. Jest tu miejsce na stawianie pytań i popełnianie błędów, będących podstawą do uczenia się.  Jeśli dotychczas uczniowie nie pracowali rutynami, naturalnym będzie dla nich, gdy rutyny nie pojawią się tylko na czas przejściowy związany z powrotem do nauki stacjonarnej, ale będą na kolejnych lekcjach, również w następnym roku szkolnym, w przeciwnym razie potraktuję je, jako sztuczny gadżet. Czasem mniej znaczy więcej – czyli lepiej zastosować mniej rutyn, ale pracować nimi systematycznie, aby osiągnąć efekt w postaci zaangażowania uczniów w myślenie krytyczne oparte na kooperacji, komunikacji i kreatywności.  Mam nadzieję, że propozycje zastosowania wybranych rutyn okażą się przydatne.  Pozdrawiam serdecznie.

Alicja Nimirska