Sposób na lekcję etyki… Żyj etycznie czyli myśl!
Czy etyka może być lekarstwem na hedonistyczno- relatywistyczny model świata?
Czy etyka uczy myślenia?
Czy poezja pomaga rozwiązywać dylematy etyczne współczesnego świata?
Etyka jako jeden z filarów czy obszarów filozofii jest nauką życia,pozwala zrozumieć siebie, drugiego człowieka, świat, porządkuje wiedzę o relacjach emocjonalnych w świecie. Etyka jest nauką i wiedzą ponad podziałami. Etyczne życiejest pierwotnym ludzkim pragnieniem harmonii, ładu, radości życia, spokoju wewnętrznego, jego potrzebę ludzie zaczęli sobie uświadamiać dużo wcześniej niż ukonstytuowały się religie wraz z ich nakazami, zakazami. Normy etyczne to normy ogólnoludzkie, uniwersalne, humanistyczne.
Wielu filozofów teoretyzowało na temat tego, czym jest szczęście, dobro, prawda. Pomijając stan rozważań i teorii te pojęcia są ważne dla każdego człowieka bez względu na posiadanie, status społeczny czy poziom intelektualny. To, że chcemy żyć etycznie, nie uwolni nas jednocześnie od życiowych dylematów, od konieczności wyboru pomiędzy tzw. mniejszym i większym złem.
Etyka uczy myśleć.Myślenie krytyczne pomaga w uświadomieniu sobie, jak ważną rolę we współczesnym świecie powinna odgrywać etykajako nauka samoświadomości.
Współczesny hedonistyczno-relatywistyczny obraz świata nie przeciera drogi zachowaniom etycznym.
- Bursa w wierszu „Funkcja poezji” napisał:
„Poezja nie może być oderwana od życia
Poezja ma służyć życiu
…”
Zobaczmy, czy rzeczywiście….
Na warsztat pracy z młodzieżą wzięłam wiersz „Róbta, co chceta”Marka Czuku.
Oto on:
Nie liczta się z innymi, hałasujta
Urządzajta parady techno
Pijta, palta, ćpajta
Plujta, wymiotujta, startujta w wyborach
Obiecujta złote góry i gruszki na wierzbie
Oszukujta, korumpujta, bierzta łapówki
Bądźta pewni siebie, oklaskujta
Kupujta co chceta i kogo chceta
Nadążajta za modą, bądźta biznesłumen
Lubta hity i bestsellery, ścigajta się
Pozujta, udawajta, wywyższajta się
Wymądrzajta się, przechwalajta, szarżujta
Poniżajta, bijta, wymuszajta
Kopta leżącego, znęcajta się
Kłóćta się, ubliżajta, wyśmiewajta
Idźta po trupach, awansujta
Zarabiajta, zarabiajta, zarabiajta
Piszta po murach, śmiećta, niszczta przyrodę
Zalewajta sąsiadów, wyrzucajta przez okno
Podglądajta, plotkujta, obgadujta
Mówta co chceta, bluźnijta, kłamta, wróżta, czarujta, wierzta w horoskopy Mówta bzdury, bełkoczta, przeklinajta
Nie słuchajta nie szanujta innych
Nie dotrzymujta słowa, nie ustępujta
Nie myjta się, zakładajta seksszopy
Oglądajta pornosy i książeczki czekowe
Nie czytajta książek, nie uczta się
Wyrzucajta z pracy, redukujta, transformujta
Nie spłacajta długów, prywatyzujta
Umarzajta z powodu znikomej szkodliwości albo przedawnienia Pouczajta, strofujta, europeizujta
Piszta głupoty, ceńta się, dawajta zły przykład
Podkładajta śmiech pod filmy, nadawajta reklamy
Oglądajta telewizję, czytajta gazetki, nie myślta
Głupiejta, głupiejta, głupiejta
Miejta bogów cudzych, bierzta imię nadaremno
Nie święćta, nie czcijta
Zabijajta, cudzołużta, kradnijta
Mówta fałszywe świadectwo
Pożądajta żony i każdej rzeczy
Wychowujta dzieci na swój obraz
Amen
Dlaczego właśnie ten, kiedy jest wiele pięknych wierszy o wartościach, pisanych pięknym poetyckim językiem, znanych i cenionych poetów?
Bo jest kontrowersyjny, a ja lubię docierać do ludzi, których uczę, od razu.
Młodzi ludzie nieświadomie żyją w świecie oswojonej kontrowersji (słowo „skandal” dawno się zdewaluowało). Mało co ich dziwi, szokuje, z obojętnością połączoną z zaciekawieniem oglądają w mediach społecznościowych livy, wyzwania, pomysły czy wizerunki celebrytów, które mocno przekraczają przyjęte normy etyczne, a mimo to nie robią już wrażenia tylko budzą śmiech, często nawet podziw, zazdrość i chęć naśladownictwa.Dlaczego zatem nie zaszokować ich wierszem?
I udało się.
Już pierwsze słowa wzbudziły pożądany efekt. Śmiech, nieśmiały wzrok, czy można się śmiać, czytając ten wiersz, czasami niesmak na twarzy a nawet zszokowanie treścią.
Że niby na lekcji taki wiersz? Zaproponowałam uczniom następujące kroki w pracy nad pytaniem, które zadałam:
Czy poezja pomaga rozwiązywać dylematy etyczne współczesnego świata?
Na początek wykonali rutynę: pomyśl, znajdź parę podziel się-porozmawiali o pierwszych wrażeniach po przeczytaniu wiersza, wymienili się spostrzeżeniami, opiniami, wątpliwościami.
Rutyna ta,z doświadczenia już wiem, potrafi świetnie rozkręcić grupę, nawet w onlinie i rzeczywiście tu wywołała już wiele ożywionych dyskusji,
W dalszej kolejności zaprosiłam do rutyny: 12 kreatywnych pytań
Uczniowie mieli za zadanie zadać jak najwięcej pytań, które rodzi w nich ten tekst w kontekście współczesnego świata, następnie mieli wybierać 1 najważniejsze/ najciekawsze ich zdaniem, zapisali go kilku osobnych kartach w Jamboardzie. Teraz każdy z osobna mógł odnieść się do wszystkich 4 pytań (praca odbywała się w 4 grupach).
Dzięki tej rutynie uczniowie nie tylko weszli w głąb tekstu literackiego, ale odnieśli się też do wielu problemów społecznych we współczesnym świecie, nazwali najbardziej palące problemy, pogradowali w pewnej skali problemy najistotniejsze i te nieco mniej palące. Co najważniejsze, uświadomili sobie, jak głęboko tkwią w takim właśnie obrazie rzeczywistości. Hiperbolizacja zastosowana w wierszu M. Czuku odniosła pożądany efekt.
Młodzi ludzie nie proszeni, odpowiadając na pytania, które wybrali, szukali rozwiązań, które można by wcielić w życie, zmieniając ten model świata.
W opinii uczniów wiersz M. Czuku:„….budzi szok, ale zmusza do myślenia, w jakim
kierunku zmierza świat” „….odpycha i jest niesmaczny , lecz zawarty w nim skrajnie
negatywny obraz świata powinien poruszyć każdego i zmusić do przemyślenia własnych zachowań w relacjach międzyludzkich i względem świata, planety” „….wiersz jest mocno ironiczny, ta ironia to tzw. prawda w oczy kole, otrząśnij się i
zacznijmy zadawać pytania: po co…., jak…, czemu to służy i gdzie ja w tym jestem”,
„…wiersz skłania mnie do zastanowienia czy ja tak chcę, czy chcę takiego świata, co mogę zrobić, żeby to zmienić. jaki mam na to wpływ…”, „…przestańmy protestować przeciwko złu, sami działając na granicy prawa lub przekraczając go, dbajmy o kulturę życia codziennego; żyjmy zgodnie z normami powszechnej etyki i naprawiajmy najpierw świat wokół siebie”; „….pokonujemy głupotę, bezmyślność i
chamstwo kulturą osobista i wartościami, twórzmy silny wizerunek siebie oparty na niezłomnych wartościach” ,„….propagujmy zachowania etyczne, sami żyjąc
etycznie”
Na koniec próbowaliśmy odpowiedzieć na pytanie zadane na początku zajęć.
Czy poezja pomaga rozwiązywać dylematy współczesnego świata? Czy etyka może być lekarstwem na hedonistyczno- relatywistyczny model świata?
Okazuje się, że tak. Młodzi ludzie przyznali, że wiersz, który od początku budzi mieszane uczucia zdecydowanie szybciej porusza najdelikatniejsze struny człowieczeństwa. Często to, co budzi niesmak, łatwiej dociera do młodzieżowej wrażliwości. Lekcja była genialną diagnozą świadomości, wywołała sporo ciekawych dyskusji, poruszyła, skłoniła do myślenia, bo… etyka wymaga i uczy myślenia.